Mieliśmy ogromne szczęście do mentorów. Jens zdobył dużo doświadczenia pracując wśród pionierów Smalltalka: Alana Kaya, Dana Ingallsa i~reszty ekipy, która wynalazła komputery osobiste i~programowanie obiektowe w~najlepszych dniach firmy Xerox PARC. Pracował z~Johnem Maloneyem z~zespołu Scratcha w~MIT\footnote{Massachusetts Institute of Technology, amerykańska uczelnia techniczna --- przyp. tłum.}, autorem platformy graficznej Morphic, wciąż stanowiącej fundament \Snap{a}. Znakomity projekt języka Scratch, autorstwa Lifelong Kindergarten Group z~MIT Media Lab, odgrywa w~\Snap{ie} kluczową rolę.
\textbf{\emph{Nasza poprzednia wersja, BYOB, była bezpośrednią modyfikacją kodu źródłowego Scratcha. \Snap{} został napisany od zera, lecz struktura jego kodu oraz interfejs użytkownika pozostają mocno zakorzenione w~Scratchu. Z~kolei zespół Scratcha, który mógłby widzieć w~nas rywali, przyjął nas ciepło i~okazał nam całkowite wsparcie.}}
Brian zdobywał szlify w~MIT oraz Stanford Artificial Intelligence Labs\footnote{Laboratorium sztucznej inteligencji na Uniwersytecie Stanforda --- przyp. tłum.}, gdzie uczył się pod okiem Johna McCarthy'ego, twórcy Lispa, oraz Geralda~J. Suss\-mana i~Guya Steele'a, twórców języka Scheme. Zdobywał również wiedzę od wielu innych wybitnych informatyków, w~tym autorów najlepszej książki z zakresu informatyki --- \emph{Struktury i~interpretacji programów komputerowych}: Hala Abelsona, Geralda~J. Suss\-mana i~Julie Suss\-man.
\textbf{\emph{Za starych dobrych czasów mawialiśmy w~MIT Logo Lab: ,,Język Logo to Lisp w przebraniu BASIC-a''. Dziś, ze swoimi pierwszoklasowymi procedurami, zasięgami leksykalnymi~i pierwszoklasowymi kontynuacjami, \Snap{} jest jak Scheme w~przebraniu Scratcha.}}
Szczęśliwym zrządzeniem losu, poprzez forum Scratch Advanced Topics, poznaliśmy wspaniałą grupę błyskotliwych uczniów gimnazjów~(!\@) i liceów. Kilku z nich wniosło swój wkład w~kod \Snap{a}: Kartik Chandra, Nathan Dinsmore, Connor Hudson i~Ian Reynolds. Ponadto wielu zgłosiło pomysły i~raporty błędów podczas testowania wersji alfa. Wśród studentów Uniwersytetu Kalifornijskiego w~Berkeley, którzy przyczynili się do rozwoju kodu, znajdują się Michael Ball, Achal Dave, Kyle Hotchkiss, Ivan Motyashov i~Yuan Yuan. Wymienianie wszystkich tłumaczy zajęłoby zbyt wiele miejsca, ale można ich odnaleźć w~okienku ,,O \Snap{}\ldots'' dostępnym w~programie. Niniejsze dzieło powstało częściowo w~ramach grantu nr~1143566 udzielonego przez National Science Foundation, a częściowo przy wsparciu firmy MioSoft.
\Snap{} to rozszerzona reimplementacja języka Scratch (\url{http://scratch.mit.edu}), która pozwala na tworzenie własnych bloków (ang.\ \textit{Build Your Own Blocks}; stąd dawna nazwa \Snap{a} --- BYOB). Opisywany tu język obsługuje pierwszoklasowe listy, procedury i~kontynuacje. Te dodatkowe możliwości sprawiają, że nadaje się on do przeprowadzenia poważnego wstępu do informatyki dla uczniów liceów i szkół wyższych. Aby uruchomić środowisko \Snap{}, wystarczy otworzyć przeglądarkę internetową i~wpisać adres \url{http://snap.berkeley.edu/run}, aby zacząć pracę z~minimalnym zestawem bloków. Można też użyć adresu \url{http://snap.berkeley.edu/init}, aby załadować niewielki zestaw dodatkowych bloków. Wiąże się to z~nieco wolniejszym ładowaniem, ale jest zalecane dla wygody użytkowników (w~dalszej części podręcznika będziemy zakładali korzystanie z~tej właśnie metody).
W~tym rozdziale poznamy kilka cech języka \Snap{} odziedziczonych po Scratchu; doświadczeni użytkownicy Scratcha mogą przejść od razu do sekcji~\ref{sec:zagnieżdżanie-duszków}.
\Snap{} jest językiem programowania --- notacją, przy pomocy której możemy powiedzieć komputerowi, co ma zrobić. Jednak w~odróżnieniu od większości innych, \Snap{} jest językiem wizualnym; programując w~nim, zamiast posługiwać się klawiaturą, używamy metody ,,przeciągnij i~upuść'', dobrze znanej użytkownikom komputerów.
Uruchom teraz środowisko \Snap{}. Powinieneś zobaczyć ekran podzielony na kilka obszarów:\footnote{\onehalfspacing Pierwsze uruchomienie \Snap{a} prawdopodobnie spowoduje wyświetlenie angielskiej wersji programu; aby przełączyć się na język polski, należy kliknąć menu ,,Ustawienia'' \inlinepic{../common/btn-settings} na pasku narzędzi, a~następnie użyć polecenia ,,Language\ldots'' (,,Język\ldots'') --- przyp. tłum.}
Na powyższy skrypt składa się pięć bloków w~trzech różnych kolorach, odpowiadających trzem z~ośmiu \emph{palet} z~blokami. Obszar palet, znajdujący się po lewej stronie okna, pokazuje jedną paletę na raz. Do zmiany widocznej palety służy osiem przycisków znajdujących się tuż nad tym obszarem. Bloki ciemnożółte, widoczne w~naszym skrypcie, pochodzą z~palety ,,Kontrola''; zielone z~palety ,,Pisak'', a~niebieskie --- z~palety ,,Ruch''. Aby złożyć taki skrypt, należy poprzeciągać odpowiednie bloki z~palet do \emph{obszaru skryptów}, umiejscowionego na środku okna. Kiedy układamy jeden blok pod drugim w~taki sposób, aby wcięcie dolnego bloku znalazło się w~pobliżu wypustki tego powyżej, bloki łączą się ze sobą (ang. \textit{snap together}; stąd nazwa języka \Snap{}):
Na górze skryptu znajduje się \emph{blok-czapka}, który określa, kiedy skrypt ma zostać wykonany. Nazwy bloków-czapek zazwyczaj zaczynają się słowem ,,\code{kiedy}''; nasz przykładowy skrypt powinien zostać uruchomiony w~momencie kliknięcia zielonej flagi, znajdującej się w pobliżu prawej strony paska narzędzi \Snap{a}. (Pasek ten jest częścią okna programu \Snap{}; nie chodzi tutaj o pasek menu przeglądarki lub systemu operacyjnego). Skrypt nie musi posiadać czapki, jednak w~takim przypadku zostanie wykonany tylko wtedy, gdy użytkownik sam go kliknie. Skrypt nie może mieć więcej niż jednej czapki; jej charakterystyczny kształt służy łatwiejszemu zapamiętaniu tej szczególnej własności.
Pozostałe bloki w naszym skrypcie to \emph{bloki komend}. Każdy z~nich oznacza jakąś akcję, którą \Snap{} potrafi wykonać. Na przykład blok \inlinepic{przesun-o-10-krokow} nakazuje duszkowi\footnote{W grafice komputerowej słowem ,,duszek'' (ang. \textit{sprite}) nazywa się ruchomy obiekt na ekranie --- przyp. tłum.}, czyli strzałce na \emph{scenie} po prawej stronie okna, aby przesunął się o~dziesięć kroków do przodu w~kierunku, w~którym jest zwrócony. Każdy krok to niewielka odległość na ekranie. Wkrótce przekonamy się, że na scenie może być więcej duszków, a~każdy z nich może mieć własne skrypty. Ponadto duszki nie muszą wyglądać jak strzałki; ich kostiumy mogą być dowolnymi obrazkami. Kształt bloku \code{przesuń} ma za zadanie przypominać klocek, skrypt zaś jest jak wieża z klocków. Słowa ,,blok'' będziemy używać dla oznaczenia zarówno graficznego symbolu na ekranie, jak i~procedury (akcji) jaką ten blok wykonuje.
Liczbę $10$ w powyższym bloku \code{przesuń} nazywamy jego \emph{parametrem}. Kliknąwszy na białym, owalnym polu, możemy wpisać w~jej miejsce dowolną inną. W przykładowym skrypcie ze strony \pageref{fig:typowy-skrypt} parametrem jest liczba $100$. Jak się później okaże, pola parametrów mogą mieć kształty inne od owalnych; oznacza to wtedy, że akceptują one wartości inne niż liczby. Zobaczymy również, że zamiast wpisywać konkretne wartości w~pola, możemy nakazać komputerowi je obliczać. Ponadto blok może mieć więcej niż jeden parametr. Na przykład blok \code{leć}, znajdujący się mniej więcej w~połowie palety ,,Ruch'', przyjmuje trzy parametry.
Większość bloków komend ma kształt klocków, lecz niektóre, jak \code{powtórz} z~tego samego przykładu, wyglądają jak \emph{klamry}. Większość bloków klamrowych można znaleźć na palecie ,,Kontrola'. Wnętrze klamry jest szczególnym rodzajem pola parametru, który przyjmuje \emph{skrypt} jako parametr. W~przykładowym skrypcie blok \code{powtórz} ma dwa parametry: liczbę $4$ oraz skrypt
Tuż pod sceną znajduje się przycisk ,,nowy duszek'' \inlinepic{../common/btn-new-sprite}. Kliknięcie go spowoduje dodanie nowego duszka do sceny. Pojawi się on w~losowym miejscu na scenie, skierowany w~losową stronę i~zabarwiony na losowy kolor.
Każdy duszek ma swoje własne skrypty. Aby wyświetlić w~obszarze skryptów te należące do konkretnego duszka, należy kliknąć na jego obrazku w~\emph{zagrodzie duszków}, znajdującej się w~prawym dolnym rogu okna. Spróbuj umieścić następujące skrypty w~obszarze skryptów --- po jednym dla każdego duszka:
Kiedy klikniemy zieloną flagę \inlinepic{../common/btn-start}, powinniśmy zobaczyć jak jeden duszek się obraca, podczas gdy drugi porusza się w~tę i~z~powrotem. Ten eksperyment pokazuje, jak różne skrypty mogą być wykonywane jednocześnie (\emph{współbieżnie}). Obracanie się dookoła i~ruch po linii prostej zachodzą jednocześnie. Współbieżność zachodzi również w~przypadku wielu skryptów należących do tego samego duszka. Spróbujmy tego przykładu:
Po naciśnięciu spacji duszek powinien zacząć bez końca chodzić w kółko, ponieważ bloki \code{przesuń} i \code{obróć} są wykonywane współbieżnie. (Aby przerwać program, kliknij czerwony czerwony znak ,,stop'' \inlinepic{../common/btn-stop} na prawym brzegu paska narzędzi).
Aby zmienić wygląd duszka, należy zaimportować dla niego nowy \emph{kostium}. Są na to trzy sposoby. Najpierw trzeba wybrać duszka z~zagrody. Następnie, w~pierwszej metodzie, klikamy na ikonie pliku \inlinepic{../common/btn-file} na pasku narzędzi, a~następnie wybieramy polecenie ,,\code{Kostiumy\ldots}''. Ukaże się lista kostiumów z~publicznej biblioteki multimediów, spośród których możemy dokonać wyboru. Drugą metodą jest wybór pliku ze swojego własnego kompuera. Należy w~tym celu kliknąć ikonę pliku, a~następnie polecenie ,,\code{Importuj\ldots}''. Można wtedy wybrać plik obrazu w~dowolnym formacie (PNG, JPEG itd.) obsługiwanym przez przeglądarkę. Trzeci sposób jest szybszy jeśli plik, którego chcemy użyć, jest widoczny na pulpicie: po prostu przeciągnij go do okna \Snap{a}. W~każdym z~tych przypadków obszar skryptów zacznie wyglądać mniej więcej tak:
Tuż nad tą częścią okna znajdują się trzy zakładki: ,,Skrypty'', ,,Kostiumy'' i~,,Dźwię\-ki''. W~tym momencie aktywna jest karta ,,Kostiumy''. Widzimy na niej \emph{garderobę} duszka i~możemy z~jej poziomu wybrać dla niego kostium --- domyślny kostium żółwia\footnote{Z powodów historycznych, słowem ,,żółw'' nazywamy ruchomy obiekt, który porusza się wykonując program i~rysuje, zostawiając za sobą ślad} lub wybrany wcześniej kostium Alonza. (Alonzo, maskotka \Snap{a}, został nazwany na cześć Alonza Churcha, matematyka, który jako pierwszy wpadł na pomysł, aby procedury traktować na równi z~danymi, co jest najistotniejszą różnicą między \Snap{em} a~Scratchem). Możemy przypisać duszkowi tyle kostiumów ile chcemy, a~potem wybierać, który z~nich założy, albo poprzez kliknięcie w~obrębie garderoby, albo używając w~skrypcie bloku \inlinepic{zmien-kostium-na-zolwia} lub \inlinepic{nastepny-kostium}. (Każdy kostium ma zarówno numer jak i~nazwę. Blok \code{następny kostium} wybiera następny w~kolejności kostium; po ostatnim wybiera z~powrotem kostium numer~1. Żółw, czyli kostium numer~0, jest przez blok \code{następny kostium} ignorowany). Kostium ,,Żółw'' jest jedynym, który zmienia kolor zgodnie z~kolorem pisaka.
Oprócz kostiumów, duszki mogą posiadać \emph{dźwięki}; dźwiękowy odpowiednik garderoby duszka nazywamy jego \emph{szafą grającą}. Można importować pliki dźwiękowe w~dowolnym formacie obsługiwanym przez przeglądarkę. Do odtwarzania dźwięków służą dwa rodzaje bloków. Jeśli skrypt ma się dalej wykonywać podczas odtwarzania, używamy bloku \inlinepic{zagraj-dzwiek-ratunku}. Za to aby poczekać, aż dźwięk się zakończy, zanim skrypt będzie kontynuowany, należy wykorzystać blok \inlinepic{zagraj-dzwiek-ratunku-i-czekaj}.
\subsection{Nadawanie i~odbieranie komunikatów}
Widzieliśmy wcześniej przykład dwóch duszków poruszających się jednocześnie. Jednak w~bardziej interesującym programie duszki na scenie będą wchodzić w~interakcje, abyśmy mogli opowiedzieć przy ich pomocy jakąś historię, zagrać w~grę itd. Czasami jeden duszek będzie musiał nakazać innemu wykonanie jakiegoś skryptu. Oto prosty przykład:
Słowo ,,szczekaj'' występujące w~bloku \inlinepic{nadaj-szczekaj-do-wszystkich-i-czekaj} to pierwszy lepszy wyraz, który przyszedł mi do głowy. Jedną z~opcji, które ukazują się po kliknięciu strzałki w~dół obok tego pola parametru (i~jedyną początkowo dostępną), jest ,,\code{nowy}''. Po jej wybraniu \Snap{} pyta o~nazwę komunikatu. Kiedy wspomniany blok zostanie wykonany, wybrany komunikat zostaje wysłany do \emph{każdego} duszka --- stąd też określenie ,,nadaj do wszystkich''. Jednak w~naszym przykładzie tylko jeden duszek ma skrypt, który jest wywoływany w~momencie nadania tego komunikatu --- jest nim pies. Ponieważ skrypt chłopca wykorzystuje blok \code{nadaj do wszystkich i~czekaj} zamiast \code{nadaj do wszystkich}, chłopiec nie przechodzi do następującego po nim bloku \code{powiedz}, dopóki skrypt psa się nie skończy. Z~tej przyczyny dwa duszki mówią na zmianę, a~nie jednocześnie.
Warto przy okazji zwrócić uwagę na to, że pierwsze pole parametru na bloku \code{powiedz} nie jest owalne, lecz prostokątne. Oznacza to, że parametr ten może być dowolnym łańcuchem znaków (tekstem), nie tylko liczbą. W~polach parametrów typu tekstowego spacje ukazują się jako brązowe kropki, abyśmy mogli policzyć liczbę odstępów między wyrazami. Co ważniejsze, możemy dzięki temu odróżnić pusty łańcuch od złożonego z~samych spacji. Brązowe kropki \emph{nie będą} widoczne na scenie, kiedy blok zostanie wykonany.
Scena ma swój własny obszar skryptów. Możemy wyświetlić jej szczegóły klikając ikonę ,,Scena'' po lewej stronie zagrody duszków. W~przeciwieństwie do duszków scena się nie porusza. Zamiast kostiumów ma \emph{tła} --- obrazki wypełniające cały obszar sceny. Duszki rysowane są na aktualnym tle. W~skomplikowanych projektach często wygodnie jest użyć skryptu sceny do koordynacji działań poszczególnych części programu.
Czasem dobrze jest stworzyć swego rodzaju ,,nadduszka'', złożonego z~kawałków, które poruszają się razem, ale mogą być osobno względem siebie ustawiane. Klasycznym przykładem może być ciało człowieka złożone z~tułowia, kończyn i~głowy. \Snap{} pozwala nam uczynić jednego z~duszków \emph{kotwicą} złożonego obiektu, a~resztę --- jego \emph{częściami}. Aby zagnieździć w~ten sposób duszki, należy przeciągnąć z~zagrody ikonę duszka, który ma zostać \emph{częścią} złożonego obiektu na znajdującego się na scenie (nie w~zagrodzie!) duszka, który zostanie \emph{kotwicą}.
Zagnieżdżone duszki --- zarówno kotwice jak i części --- mają w zagrodzie specjalne oznaczenia:
\bigpic{zagniezdzone-duszki-w-zagrodzie}
W~tym przypadku chcielibyśmy animować rękę Alonza. (Ręka została pokolorowana na zielono, aby uwypuklić zależność między dwoma duszkami, choć w~prawdziwym projekcie miałyby one raczej ten sam kolor). ,,Duszek1'', reprezentujący ciało Alonza, jest kotwicą; ,,Duszek2'' to ręka. Ikona duszka-kotwicy zawiera w~dolnej części do trzech miniatur doczepionych do niego duszków-części. Z~kolei na ikonie każdej z~części widać pomniejszony obrazek duszka-kotwicy w~lewym górnym rogu, w~prawym górnym zaś --- \emph{przełącznik synchronizacji obrotów}. Początkowo, jak widać na rysunku powyżej, jest on tak ustawiony, aby obrót kotwicy powodował zarówno orbitowanie części wokół niej, jak i~obrót części dookoła swojej własnej osi. Po kliknięciu przełącznik zmienia kształt z~okrągłej strzałki na prostą, co oznacza, że od tej pory obrót duszka-kotwicy będzie powodował jedynie zmianę pozycji przymocowanych do niego części, ale nie będą się one obracać wokół własnej osi. (Części mogą również obracać się niezależnie, przy pomocy bloków \code{obróć}). Każda zmiana pozycji lub rozmiaru kotwicy jest propagowana na wszystkie części.
Jak dotąd używaliśmy dwóch rodzajów bloków: ,,czapek'' i~komend. Kolejnym rodzajem jest blok \emph{funkcji}, który ma owalny kształt: \inlinereporterpic{pozycja-x}. Nazywamy go ,,blokiem funkcji'', ponieważ --- podobnie jak funkcja w~matematyce --- kiedy zostaje wykonany, zamiast przeprowadzać jakąś czynność, zwraca wartość, która może zostać użyta jako parametr w~innym bloku. Jeśli przeciągniemy sam blok funkcji do obszaru skryptów i~klikniemy go, obok pokaże się dymek z~wartością zwróconą przez tę funkcję:
\bigpic{pozycja-x-zwraca-liczbe}
Kiedy przeciągamy blok funkcji nad polem parametru należącym do innego bloku, wokół tego pola pojawia się biała otoczka, analogicznie do sytuacji, w~której łączymy bloki komend i~pojawia się biała linia. Oto przykładowy skrypt wykorzystujący funkcję:
Funkcja \code{pozycja X} nadaje tu wartość pierwszemu parametrowi bloku \code{powiedz}. Pozycja X~duszka to inaczej jego współrzędna pozioma. Określa ona, jak daleko w~lewo (jeśli jest liczbą ujemną) lub w~prawo (jeśli dodatnią) znajduje się duszek w~stosunku do środka sceny. Analogicznie, pozycja Y~to współrzędna pionowa, mierzona ilością kroków w~górę (wartości dodatnie) lub w~dół od środka (wartości ujemne).
Przy pomocy funkcji z palety ,,Wyrażenia'' możemy wykonywać obliczenia:
Blok \code{zaokrąglij} zaokrągla $35.3905\ldots$ do $35$, a~blok~\code{+} dodaje do tej liczby $100$. Nawiasem mówiąc, choć blok \code{zaokrąglij} znajduje się na palecie ,,Wyrażenia'', podobnie jak~\code{+}, to w~tym skrypcie ma on jaśniejszy kolor i~czarne litery. To dlatego, że \Snap{} używa na przemian ciemnych i~jasnych odcieni kolorów, kiedy zagnieżdżamy w~sobie bloki z~tej samej palety:
Takie \emph{kolorowanie w~zebrę} poprawia czytelność programu. Blok funkcji wraz z~parametrami, a~być może również innymi blokami funkcji, na przykład \inlinepic{zaokraglij-pozycja-x-plus-100}, nazywamy \emph{wyrażeniem}.
Większość funkcji zwraca albo liczbę, jak \inlinereporterpic{plus}, lub łańcuch tekstowy, jak \inlinereporterpic{polacz-witaj-swiecie}. \emph{Predykat} to specjalny rodzaj funkcji, która zawsze zwraca jedną z dwojga wartości \code{prawdę} lub \code{fałsz}. Predykaty mają kształt sześciokątów:
Specjalny kształt jest oznaką, że predykaty nie mają z~reguły sensu w~tych polach parametrów, które oczekują liczby lub tekstu. Raczej nie napisalibyśmy \inlinepic{przesun-o-przycisk-myszy-nacisniety-krokow}, choć gdybyśmy się uparli, \Snap{} by nam na to pozwolił, co widać na załączonym obrazku. W~typowych sytuacjach predykaty umieszczamy w~specjalnych sześciokątnych polach parametrów takich jak to:
\end{sloppypar}
\bigpic{jezeli-to}
Klamra \code{jeżeli --- to} wykonuje obejmowany przez nią fragment skryptu wtedy i~tylko wtedy, gdy wyrażenie w~jej sześciokątnym polu parametru jest prawdziwe, czyli zwraca wartość \code{prawda}.
\bigpic{predykaty-i-obliczenia-warunkowe-1}
Poniższy blok jest bardzo użyteczny w~animacjach. Wykonuje on skrypt będący jego parametrem \emph{wielokrotnie}, dopóki predykat nie zostanie spełniony:
\bigpic{predykaty-i-obliczenia-warunkowe-2}
Jeśli pracując nad projektem, będziemy chcieli tymczasowo pominąć niektóre komendy w~skrypcie, lecz nie będziemy chcieli zapomnieć, gdzie było ich miejsce, możemy użyć następującej sztuczki:
Czasami potrzeba wykonać tę samą czynność bez względu na to, czy jakiś warunek zachodzi czy nie, za to z~różnymi parametrami dla obu tych przypadków. Można do tego użyć bloku \emph{funkcji}\code{if}:\footnote{\onehalfspacing Jeśli nie widzisz go w~palecie ,,Kontrola'', kliknij przycisk ,,Plik'' \inlinepic{../common/btn-file} na pasku narzędzi i~wybierz polecenie ,,Importuj narzędzia''.}\footnote{Niestety, podobnie jak pozostałe dodatkowe narzędzia i~biblioteki bloków, blok \code{if --- then --- else} posiada wyłącznie angielską nazwę, bez względu na nasze ustawienia języka. Oznacza ona ,,jeżeli --- to --- w~przeciwnym razie'' --- przyp. tłum.}
Wypróbujmy następujący skrypt:\footnote{Blok \code{for}\footnotemark{} również znajduje się w~bibliotece narzędzi; użyj polecenia ,,\code{Importuj narzędzia}'' z~menu ,,Plik'', jeśli nie widzisz ich na palecie ,,Kontrola''.}\footnotetext{Słowa \code{for i = 1 to 10} oznaczają ,,dla $i=1$ do $10$'' --- przyp. tłum.}
\bigpic{skrypt-kwadratowej-spirali}
Parametr bloku \code{przesuń} ma postać pomarańczowego owalu. Aby go tam umieścić, należy przeciągnąć taki sam owal będący częścią bloku \code{for}:
\bigpic{przeciaganie-zmiennej}
Ten owal to \emph{zmienna} --- symboliczna nazwa reprezentująca jakąś wartość. Powyższy rysunek przedstawia sytuację sprzed zmiany drugiego parametru liczbowego bloku \code{for} z~domyślnego $10$ na $200$ oraz przeciągnięcia do jego środka bloku \code{obróć}. Blok \code{for} wykonuje swój parametr skryptowy wielokrotnie, podobnie jak \code{powtarzaj}, lecz przed każdym razem zapisuje liczbę do zmiennej~\code{i}, zaczynając od swojego pierwszego parametru liczbowego, dodając~$1$ przy każdym powtórzeniu, aż dojdzie do liczby z~drugiego parametru liczbowego. W~tym przypadku będziemy mieć $200$ powtórzeń, najpierw dla $\code{i}=1$, potem dla $\code{i}=2$, następnie $3$ i~tak dalej, aż do $\code{i}=200$ w~ostatnim powtórzeniu. W~rezultacie każdy blok \code{przesuń} rysuje coraz to dłuższy segment łamanej, co nadaje jej wygląd zbliżony do spirali. (Możesz spróbować ze skrętem $90$~stopni zamiast $92$; zobaczysz wtedy, dlaczego nazywamy tego rodzaju obraz ,,kwadratową spiralą'').
Zmienna~\code{i}~została utworzona przez blok \code{for} i~może zostać użyta wyłącznie wewnątrz jego klamry. Nawiasem mówiąc, jeśli nie spodoba nam się nazwa~\code{i}, możemy ją zmienić klikając pomarańczowy owal bez przeciągania go. Pokaże się wtedy okno dialogowe, do którego można wpisać inną nazwę:
\bigpic{dialog-nazwy-zmiennej-skryptu}
Nazwa~,,\code{i}'' nie mówi nam zbyt wiele; można by tu użyć słowa ,,długość'', aby podkreślić znaczenie zmiennej. Nazwa~,,\code{i}'' jest popularna, gdyż w~matematyce istnieje tradycja używania liter od~\code{i} do~\code{n} dla liczb całkowitych. W~językach programowania nie musimy się jednak ograniczać do jednoliterowych nazw zmiennych.
\subsection{Zmienne globalne}
Możemy ,,ręcznie'' tworzyć zmienne, których widoczność nie jest ograniczona do jednego bloku. Aby to zrobić, należy kliknąć przycisk ,,\code{Stwórz zmienną}'' w~górnej części palety ,,Dane''.
Otworzy się okno dialogowe, które pozwala nadać nazwę nowej zmiennej:
\bigpic{dialog-nazwy-zmiennej}
Okno to pozwala również wybrać, czy zmienna ma być dostępna dla wszystkich duszków (co jest pożądane w~większości przypadków), czy ma być ona widoczna tylko dla aktualnego duszka. Postępujemy tak, jeśli mamy zamiar dać wielu duszkom własne zmienne o~\emph{tej samej nazwie}. Możemy potem kopiować skrypty między duszkami, przeciągając je z~obszaru skryptów aktualnego duszka na obrazek innego duszka w~zagrodzie duszków. Dzięki temu różne duszki będą wykonywać nieco inne rzeczy w~momencie wykonywania tego skryptu, ponieważ każdy z~nich będzie miał w~tej zmiennej zapisaną inną wartość.
Jeśli nadamy zmiennej nazwę ,,imię'', paleta ,,Dane'' będzie wyglądać następująco:
\bigpic{zmienna-na-palecie}
Widzimy teraz przycisk ,,\code{usuń zmienną}'', a~także pomarańczowy owal z~nazwą zmiennej, taki sam jak owal na bloku \code{for}. Zmienną możemy przeciągnąć do dowolnego skryptu w~obszarze skryptów. Obok owalu widzimy pole wyboru; jest ono początkowo zaznaczone, dzięki czemu na scenie widoczny jest \emph{podgląd zmiennej}:
\bigpic{podglad-zmiennej}
Kiedy nadamy zmiennej jakąś wartość, pojawia ona się w~polu podglądu.
Ale \emph{jak} nadać zmiennej wartość? Należy użyć do tego bloku \code{ustaw}:
\bigpic{zapytaj-i-ustaw}
Zauważ, że \emph{nie przeciągamy} owalu zmiennej do bloku \code{ustaw}! Aby wybrać z~listy dostępnych zmiennych, należy kliknąć strzałkę w~dół przy pierwszym polu parametru tegoż bloku.
\subsection{Zmienne skryptu}
W~poprzednim przykładzie przeprowadzaliśmy interakcję z~użytkownikiem i~chcieliśmy zapamiętać jego imię na potrzeby całego projektu. To dobry przykład sytuacji, w~której właściwe jest użycie zmiennej \emph{globalnej} (z~rodzaju tych, które tworzymy przyciskiem ,,\code{Stwórz zmienną}''). Innym typowym przykładem jest zmienna ,,\code{wynik}'' w~projekcie gry. Czasem jednak potrzebujemy zmiennej tylko tymczasowo podczas wykonywania któregoś ze skryptów. W~takim przypadku możemy użyć bloku \code{zmienne skryptu} aby ją utworzyć:
Podobnie jak w przypadku bloku \code{for}, aby zmienić nazwę zmiennej, wystarczy kliknąć pomarańczowy owal w bloku \code{zmienne skryptu} bez przeciągania. Możemy również stworzyć więcej tymczasowych zmiennych klikając strzałkę w prawo na końcu bloku. Spowoduje to dodanie kolejnego owalu zmiennej:
\bigpic{zmienne-skryptu-a-b-c}
\section{I tak dalej}
Niniejszy podręcznik nie opisuje szczegółowo każdego bloku. Jest wiele bloków związanych z ruchem, dźwiękiem, kostiumami, efektami graficznymi i tak dalej. Ich przeznaczenie można poznać eksperymentalnie, ale także poprzez lekturę ,,ekranów pomocy''\footnote{Niestety, są one dostępne wyłącznie w języku angielskim --- przyp. tłum.}, które można obejrzeć klikając interesujący nas blok albo prawym przyciskiem myszy, albo lewym z wciśniętym jednocześnie klawiczem Ctrl, a następnie wybierając z menu polecenie ,,\code{pomoc\ldots}''. Jeśli zapomnisz, w której palecie znajduje się potrzebny Ci blok, ale pamiętasz choćby część nazwy, wciśnij Ctrl-F i wpisz ją w polu tekstowym, które pojawi się w obszarze palet.
